Lokacije

Prostor opštine Rožaje se nalazi na sjeveroistoku Crne Gore i može se koordinatno pozicionirati između 42°45' i 42°59' sjeverne geografske širine i 17°41' i 18°00' istočne geografske dužine. Zahvata površinu od 415 km2 ili 3,16 % teritorije Crne Gore (Radojičić, 2008). Teritorija opštine predstavlja prirodnu vezu Crne Gore sa Kosovom i dalje sa Sjevernom Makedonijom u jednom pravcu i Srbijom u drugom. Opština Rožaje se graniči sa opštinama: Berane, Petnjica, Tutinom u Srbiji i sa opštinom Peć. Prostranstvo, odnosno, ukupna dužina rožajskih granica, ne računajući nagibe, iznosi 103 km.

Opština Rožaje smještena je u dijapazonu nadmorske visine (760 mnv - ušće rijeke Ibar ) do Hajle 2.403 mnv (Radojičić, 2008). U denivelaciji od 1.643 m postoji mnoštvo reljefnih oblika: okomite stijene, Stožine (Ahmica) visokoplaninske prevoje, grebene i površi, pitome doline, surove kanjone (kanjon Ibra i kanjon Bukovice, kao najmarkantniji), ali samo jedno jezersko gorsko oko, Blato.

Teritorija Rožajske opštine se nalazi u okviru dvije krupne geografske i morfotektonske oblasti. Jednu čine završni sjeverni i sjeveroistočni masiv Prokletija koje su oduvijek bile, i ostale, u svakom pogledu najmanje poznate ne samo u našoj zemlji već i u Evropi. Rožajski granični okviri koji počinju Smiljevicom u izvorištu Ibrove čelenke, pa preko Hajle, Ahmice, obližnje Rusolije, Štedima i oba Beljega završavaju se Pogledom na Mokroj Gori. U regionalnoj geomorfologiji pripadaju Površima i Razvršju Dinarida.

Po geografskom položaju i nadmorskoj visini, rožajski kraj pripada umjereno- kontinentalnoj zoni. Relativno toplo i suho doba, traje 4 mjeseca i relativno hladno i vlažno doba, traje 8 mjeseci. Primjetno je da u posljednjem periodu imamo trend zatopljenja pa samim tim i rast temperatura što je posljedica globalnog zatopljenja kroz efekat staklene bašte, pa su pokazatelji iz navedene tabele promjenjeni.

Rječna mreža opštine Rožaje je veoma gusta, ali ta gustina je neravnomjerno raspoređena po opštini. Kao primjer se navodi Županica ima 1476 m, a rijeka Bukovica 733 m na dužinskih 1 km², one su pritoke Ibra. Na čitavom prostoru opštine Rožaje postoje gotovo sve vrste kopnenih voda – podzemne vode (izdanska, pukotinska, mineralna) i površinske vode, izvori, vrela, potoci, rijeke, lokve i bare. Jedino nema jazera. Ukupna dužina svih tokova iznosi preko 323 km. U privrednom pogledu najveći značaj ima rijeka Ibar sa većim pritokama.

Klimatske prilike, geografski položaj, osobenost reljefa, raznolika geološka građa, raznovrsnost tipova zemljišta, istorijski razvitak flore i vegetacije rožajskog prostora vrlo su specifični. Na ovom, relativno malom prostoru, može se sagledati slika razvoja vegetacije, kroz duge istorijske periode, jer su se očuvale mnoge vrste tercijarne starosti, kao i izmijenjeni fragmenti njihovih zajednica. Kao primjer tercijarnih relikta mogu se navesti: srpska ramondija (Ramonda serbica Pančić), koja raste u klisuri Bukovičke rijeke, munika (Pinus heldereichii Chist) i njena šuma na Lazanskim kršima iznad sela Kaluđerski Laz, molika (Pinus peuce Griseb.) i njene šume na Hajli, Ahmici, Štedimu, Kuli, srpska pančićija (Pancicia serbica Vis.) koja je široko rasprostranjena u gorskom i subalpinskom pojasu planina oko Rožaja gdje ulazi u sastav vegetacije planinskih rudina i livada.

Vrijeme nastanka Rožaja ne može se tačno utvrditi ali je pouzdano ustanovljeno da je naselje pod imenom Rožaje u jednom turskom pisanom izvoru zabilježeno 1571. godine, dok se istoimena tvrđava pominje u turskom popisu iz 1640. godine. Međutim, po turskom istoričaru Hameru, naselje Rožaje je utemeljeno 1683. U osmanlijsko doba, naselje nastalo oko utvrđenja zove se "Trgovište" i to ime nosi sve do 1912. godine. Pod tim imenom pominju ga i čuveni turski putopisci Evlija Celebija i Mustafa hadži-Kalfa.Za nastanak imena Rožaje postoji više tumačenja. Po jednom, kojeg podržava većina tumača, grad je dobio ime po imenu starog utvrđenja "Rogaje", a francuski putopisac Ami Bue ime Rožaje izvodi iz riječi "rog" po krečnjačkim klikovima koji se nalaze ispod Ganića krša. Arheološka nalazišta svjedoče, međutim, o ljudskim naseobinama iz prastarih vremena, čak i prije nove ere. Prije dolaska Slovena, ovdje su boravili Iliri i Rimljani. U srednjem vijeku, područje Rožaja i Bihora predstavljalo je središnji dio srednjovjekovne države Raške. Dokaz za to su arheološki nalazi Grac, Gospođin vrh, Gradina, Bačevac, te tumulusi, ostaci crkava i manastira, isposničke pećine, stara groblja, u narodu poznata kao latinska i grčka. Od 1912. godine, rožajski kraj nalazi se u sastavu države Crne Gore.

Na prisustvo više kultura u različitim periodima praistorije i istorije u rožajskom kraju ukazuju mnogi toponimi, narodna predanja, a posebno mnogi kulturno-istorijski spomenici. U blizini grada na brdu Brezovici, nalaze se dobro očuvani ali ne i dovoljno istraženi i izučeni ostaci ilirskog naselja. Brojni su i spomenici materijalne kulture iz srednjeg vijeka i turskog doba. Najznačajniji medju njima su: -Crkva Ružica u Suhom Dolu -Crkva Gospođin vrh na istoimenoj planini, zadužbina Jelene Anžujske, žene Uroša I Nemanjica -Kurtagića džamija koju je 1697. godine podigao sultan Murat II. -Kučanska džamija sagrađena 1830. godine -Ganića Kula sagrađena u prvim godinama XIX vijeka. U rožajskoj opštini, pored osnovnih, djeluju i dvije srednje škole - Gimnazija i Mješovita srednja škola. U gradu Rožaje, koji se danas razvija kao moderno naselje, uz istovremenu brigu za očuvanje specifičnosti i tradicije. Za organizovanje kulturnog života i kulturnih manifestacija zadužen je Centar za kulturu. Centar, pored ostalog, izdaje časopis "Rožajski zbornik", organizuje promocije knjiga, likovne izložbe a posebno izložbe slika zavičajnih slikara okupljenih u udruženju "Kula". U okviru Centra za kulturu nalazi se i narodna biblioteka.Već tri decenije Centar za kulturu svakog februara mjeseca organizuje renomirani festival dječije pjesme "Zlatna pahulja".Tokom zime u gradu se održavaju kulturne, zabavne i turističke manifestacije pod zajedničkim imenom "Vrela zima u brdima".